Botella » Specials » Middeleeuwse kunstgeschiedenis

Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen

Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen 'Middeleeuwen', een term uit de Renaissance. Wie aan de middeleeuwen denkt, denkt meestal aan een donkere, onoverzichtelijke tijd, waarin de mensen dom en wreed waren. Dat is jammer, want in de duizendjarige periode die wij in Europa ‘middeleeuwen’ noemen, hebben een aantal bijzondere culturen bestaan die veel meer aandacht verdienen dan nu het geval is en zeker meer waardering. De naam ‘middeleeuwen’ stamt uit de renaissance - is dus zelf niet middeleeuws - en werd door Italiaanse humanisten bedacht om aan te geven dat er nieuwe tijden waren aangebroken. Hun eigen tijd beschouwden ze als de wedergeboorte (later kwam de Franse vertaling ‘renaissance’ in zwang) van de door heen hoog gewaardeerde klassieke tijd. Wat tussen hun eigen tijd en de klassieken zat, noemden ze dus de ‘middeleeuwen’. Hun negatieve beeldvorming was zeer bepalend voor de kijk op de middeleeuwen die nog tot in onze tijd doorwerkt. Dit beeld is te negatief zoals, hoop ik, zal blijken.

Christelijke erfgenamen van de Romeinen

De middeleeuwers - wat wij dus ‘middeleeuwers’ noemen - zagen zelf geen enkele breuk met het verleden. Zij beschouwden zichzelf als de natuurlijke erfgenamen van het Romeinse, keizerlijke tijdperk en daarmee van de gehele culturele erfenis uit de oudheid. Het grote en belangrijke verschil was echter dat men nu met het christendom gezegend was, wat in hun ogen een grote spirituele en morele vooruitgang was. Door de maatschappij op christelijke wijze in te richten, wilde men de nodige voorbereidingen treffen voor het komende Koninkrijk Gods op aarde. In de ogen van de ‘middeleeuwers’ was er dus geen sprake van teloorgang of terugval, maar, integendeel, van voortzetting en vooruitgang.

Oost- en West-Europa vallen uiteen

Ik moet hier wel de aantekening bij plaatsen dat dit gold voor de christelijke keizers in Oost- en West-Europa. De chaos die ontstond na het uiteenvallen van het Romeinse rijk werd wel degelijk door velen als een terugval van de beschaving beschouwd. Dit was echter vooral in het westen van Europa het geval. Aan deze toestand kwam definitief een einde toen Karel de Grote begin negende eeuw de troon besteeg. In het oosten van Europa was de overgang van de Romeinse tijd naar de middeleeuwen veel vloeiender, omdat het Romeinse keizerschap hier nooit omver werd geworpen door barbaarse stammen uit het noorden, zoals in Italië, en keizer Constantijn de Grote zich in de vierde eeuw tot het christendom liet bekeren, waarmee een grootscheepse, en tactische, campagne begon om het overgebleven oostelijk Romeinse rijk te kerstenen. Hier was het dat de eerste grote middeleeuwse beschaving zich ontwikkelde, de Byzantijnse. Zij werd voorafgegaan in Rome door wat kunsthistorici de 'vroegchristelijke kunst' noemen.
Korte geschiedenis van de Byzantijnse beschaving

Korte geschiedenis van de Byzantijnse beschaving

In het zuid-oosten van Europa verliep de overgang van de Romeinse tijd naar de middeleeuwen veel vloeiender dan in het westen. Dat was, omdat het Romeinse keizerschap hier nooit met geweld omver werd…
Ontstaan van de Gotiek

Ontstaan van de Gotiek

De naam 'gotiek' komt pas aan het begin van de negentiende eeuw op, als de belangstelling voor de middeleeuwen toeneemt, om de nieuwe bouwstijl te typeren die na de Romaanse komt. De herkomst van de t…

De robuuste Romaanse kunst

Pelgrims en kruisvaarders legden in de 11e en 12e eeuw, onder andere uit veiligheidsoverwegingen, vaststaande routes af. Langs deze routes bevonden zich nogal wat kerken en kloosters. Deze stonden er…

Karel de Grote en het ideaal van het Romeinse keizerschap

De ambitie van Karel de Grote was om de grootse, Romeinse cultuur uit het verleden over te dragen op de ‘barbaarse’ volkeren, waartoe hijzelf ook behoorde, maar dan wel volkomen vervlochten met het ch…
Antieke en Byzantijnse invloeden op middeleeuws Europa

Antieke en Byzantijnse invloeden op middeleeuws Europa

In de West-Europese gebieden die in de 11e en 12e eeuw grenzen aan het Byzantijnse rijk vindt een diepgaande beïnvloeding plaats door de indertijd hooggewaardeerde Byzantijnse kunst. De Noorse koninge…
De donkere eeuwen in West-Europa

De donkere eeuwen in West-Europa

Na het uiteenvallen van het Romeinse rijk verschuiven de centra van cultuur naar de periferie van dit voormalige rijk, in het bijzonder naar de kloosters van Ierland en Engeland. Anders dan Engeland,…
Byzantijnse kunst, midden- en eind periode

Byzantijnse kunst, midden- en eind periode

De tijd van Justinianus’ regeerperiode aan tot het jaar 726 wordt wel de ‘eerste gouden eeuw’ van het Byzantijnse rijk genoemd, vanwege de samenhangende stijl die dan ontstaat en de grote projecten di…

Vroeg Byzantijnse kunst

De mozaïekkunst werd al die eeuwen toegepast op vloeren in het Romeinse rijk, maar pogingen om mozaïeken aan muren te bevestigen waren steeds mislukt, omdat de steentjes te zwaar waren. Dit bleef zo t…
Vroegchristelijke kunst

Vroegchristelijke kunst

De vroegchristelijke kunst, uit de periode van vóór Constantijn de Grote (305 n.C.), had nog geen eigen stijl en maakte gebruik van dezelfde beeldmiddelen als alle andere kunst in de Grieks-Romeinse t…

Gotiek in Italië

De ontwikkelingen in Parijs die in de 12e eeuw tot het ontstaan van de gotiek leidden, vonden een groot en invloedrijk tegenstander in Bernardus van Clairvaux, abt van een orde in Citeaux, de cisterci…
Gepubliceerd door Botella op 14-10-2013, laatst gewijzigd op 21-10-2013. Het auteursrecht (tenzij anders vermeld) van deze special ligt bij de infoteur. Zonder toestemming van de infoteur is vermenigvuldiging verboden.

Bronnen en referenties
  • H. W. Janson, History of Art, Harry N. Abrams, Inc.: New York
  • Hugh Honour en John Fleming, A World History of Art, Papermac: London
  • Steven Runciman, Byzantine Style and Civilization, Penguin
  • http://www.kingsacademy.com/mhodges/11_Western-Art/11_Early-Medieval/11_Early-Medieval.htm